Zamir: İsim olmadıkları halde ismin yerine kullanılan sözcüklere ve eklere zamir denir.
* Zamirler isim soylu sözcüklerdir.
* İsim çekim eklerini alabilirler.
* Tekil ve çoğul şekilleri vardır.
* Anlamdan ziyade görev yönü ağır basar.
Zamirler iki grupta değerlendirilir.
Âdem'den bu deme neslim getirdi
Bana türlü türlü meyva yedirdi
Her gün beni tepesinde götürdü
Benim sâdık yârim kara topraktır
(Aşık Veysel Şatıroğlu)
A. Sözcük Halindeki Zamirler
1. Şahıs Zamirleri: İnsanların yerine kullanılan ben, sen, o, biz, siz, onlar, bu, şu, o, bunlar gibi sözcüklerdir. Bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar gibi sözcükler insanlar yerine başka varlıkların yerlerine kullanıldıklarında şahıs zamiri olmazlar, işaret zamiri olurlar.
Ala gözlerini sevdiğim dilber
Sana bir tenhada sözüm var benim
Kumaş yüküm dost köyüne çezildi
Bİr zülfü siyaha nazım var benim
Karac'oglan der ki konanlar göçmez
Bu ayrılık bizlen arasın açmaz
Bir kötü gönlüm var güzelden geçmez
Ne güzele doymaz gözüm var benim
2. İşaret Zamirleri: İnsan dışındaki varlıkların yerini işaret yoluyla tutan sözcüklere işaret zamiri denir. İşaret zamiri olarak bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar sözcükleri kullanılır.
Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak;
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;
O benimdir, o benim milletimindir ancak.
3. Belgisiz Zamirler: İsmin yerini belirsiz bir şekilde tutan sözcüklere de belgisiz zamir denir. Her, şey, herhangi, bazı gibi sözcükler ismin yerine kullanılabilirler.
Bir çok gidenin her biri memnun ki yerinden.
Bir çok seneler geçti; dönen yok seferinden.
(Yahya Kemal Beyatlı)
4. Soru Zamirleri: İsmin yerini soru yoluyla tutan zamirlere soru zamiri denir. Soru zamirleri olarak kullanılan sözcüklere verilen cevap ya isim olur veya zamir olur.
5. Dönüşlülük Zamiri: Dönüşlülük zamiri "kendi" cümleye pekiştirme anlamı katmak amacıyla kullanılır. Bazen tekrar grubu olarak bazen de başka şahıs zamiriyle beraber kullanılırlar. Bunu şahıs zamiri olarak da düşünebiliriz.
B. Ek Halindeki Zamirler
1. İyelik Zamirleri: İyelik ekleri aynı zamanda iyelik zamiridir. İsim tamlamalarında tamlayan kullanılmadığında tamlananın sonundaki ek iyelik zamiri olur. İyelik zamiri ile i hal ekini karıştırmamak için ekin bulunduğu sözcüğün başına benim, senin, onun, bizim, sizin, onların zamirlerini getirerek okuduğumuzda anlam bozulmuyorsa sözcüğün sonundaki ek iyelik zamiridir. Bozuluyorsa i hal eki denebilir.
2. İlgi Zamiri: Bir ismin yerini tutacak şekilde kullanılan "ki"ye ilgi zamiri denir. İlgi zamiri isim tamlamalarında tamlananın yerine kullanılır.
* Her zaman birleşik yazılır.
|