Türkçede cümlelerin öge dizililinin bir kuralı vardır. "Özne + Tümleç + Yüklem" şeklinde olmalıdır. Yüklem sonda bulunmalıdır. Bazen okurken veya yazarken vurgulamak isteğimiz sözcükler nedeniyle yüklemi sonda değil de ortada veya başta kullanabiliriz. Bundan dolayı yüklemin bulunduğu yere göre cümlelerde farklılık göstermektedir.
1. Kurallı Cümle: Yüklemi sonda bulunan cümlelere kurallı cümle denir.
Adam kendi kendine hayıflanıp duruyordu.
Benim sadık yarim kara topraktır.
Karşıda hisar gibi Niğde yükseliyordu,
Sağ taraftan çıngırak sesleri geliyordu:
2. Devrik Cümle: Yüklemi sonda olmayan cümlelere devrik cümle denir. Devrik cümle en çok şiirlerde kullanılır.
Gözlerimin önünden geçti kervansaraylar...
Gidiyordum, gurbeti gönlümle duya duya,
Ulukışla yolundan Orta Anadolu'ya.
Ellerim takılırken rüzgârların saçına
Asıldı arabamız bir dağın yamacına.
3. Eksiltili Cümle: İsim cümlelerin yüklem olduğu durumlarda ek fiilin kullanılmadığı yada yüklemin hiç kullanılmadığı cümlelere eksiltili cümle denir. Eksik cümleleri doğru kullandığımızda anlatıma güç katarız. Eksiltili cümlelerin sonuna üç nokta konur.
Evden işe işten eve...
Az veren candan, çok veren maldan...
Seni bir görebilsem...
|