TAMLAMALAR

En az bir sıfat ile bir ismin veya birden fazla ismin bir araya gelerek anlam bakımından birbirini tamamlamasıyla oluşan kelime gruplarına tamlama denir.

* Yılın ilk günleri yaşanırken kar yağışı başladı.

* Tüm dünya güzel günlerin hayalini kuruyor.

Bir tamlamanın iki temel unsuru vardır: tamlayan ve tamlanan

Tamlamalardaki birinci sözcük tamlayan, ikinci sözcük ise tamlanandır. Tamlayan, anlam bakımından ikinci sözcüğü tamamlar.

* Sevgi hikayelerini okumaya bayılıyorum.

* Güzel günler çok yakın.

* Evin girişi yandadır.

Tamlamalar yapılığı yönüyle ikiye ayrılır.

1. İsim Tamlamaları

a) Belirtili İsim Tamlaması

b) Belirtisiz İsim Tamlaması

c) Takısız İsim Tamlaması

d) Zincirleme İsim Tamlaması

2. Sıfat Tamlaması

A. İsim Tamlamaları

En az iki ismin bir araya gelerek anlam bakımından birbirini tamamlamasıyla oluşan tamlamalara isim tamlaması denir. İsim tamlamalarının birbirinden ayrılması için tamlayan ve tamlanan eklerinin iyi kavranması gerekmektedir.

Tamlayan ekleri: -ın, -in, -un, -ün; -nın, -nin, -nun, -nün; -m, -ım, -im, -üm, -um

Tamlanan ekleri: -ı, -i, u, ü; -m -ım, -im, -üm, -um

* Adamın sesi titremeye başladı.

* Onun annesi hızlıca geldi.

* Benim babam gelmedi.

1. Belirtili İsim Tamlaması: Tamlayanın ve tamlananın ek aldığı tamlamalara belirtili isim tamlaması denir. Belirtili isim tamlaması denmesinin bir nedeni de cümlede anlatılmak istenen açık ifade edilmiştir. Bir belirsizlik söz konusu değildir.

* Seni listenin başına yazdım.

* Benim eserim henüz çıkmadı.

Not: Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan arasına başka sözcükler girebilir.

* Çocuğun ilk bakışını unutamıyorum.

Not: Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan yer değiştirebilir.

* Çantasını getirdim öğretmenin.

* Dalına kar düşmüş ağaçların.

2. Belirtisiz İsim Tamlaması: Tamlayanın ek almadığı tamlananın ek aldığı tamlamalara belirtisiz isim tamlaması denir. Belirtisiz isim tamlaması denmesinin bir nedeni de cümlede anlam bakımından bir belirsizlik söz konusudur.

* Site kapısı açıldı.

* Çınar ağacına hatıralar yazdı.

* Televizyon spikeri bunları anlattı.

* Türkçe öğretmeni beni çok dinledi.

Not: Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan arasına başka sözcükler giremez.

Not: Belirtisiz isim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan yer değiştirmez.

3. Takısız İsim Tamlaması: Tamlayanın da tamlananın da ek almadığı tamlamalara takısız isim tamlaması denir. Takısız isim tamlamaları iki şekilde yapılır.

a) Tamlayan tamlananın neden yapıldığını bildirir.

* demir kapı

* yün kazak

b) Tamlayan tamlananın neye benzediğini bildirir.

* kurşun asker

* çelik bilek

Takısız isim tamlaması ile sıfat tamlamalarının birbirine karıştırılmaması gerekmektedir. Takısız isim tamlaması iki isimden meydana gelir. Sıfat tamlaması ise bir sıfat bir de isimden meydana gelir.

4. Zincirleme İsim Tamlaması: En az üç ismin bir araya gelerek anlam bakımından birbirini tamamlamasıyla oluşan tamlamalara zincirleme isim tamlaması denir. Zincirleme isim tamlamalarının içinde başka bir isim tamlaması daha vardır.

* Hastanenin giriş kapısından usulca geçti.

* Asfalt yolun kenarında dolmuş bekliyordu.

* Okulun büyük demir kapısı açıldı.

B. Sıfat Tamlaması

Tamlayanının sıfat, tamlananın isim olduğu tamlamalara sıfat tamlaması denir. Kısaca sıfatın olduğu tüm yerlerde sıfat tamlaması da vardır. Çünkü sıfatlar tek başına kullanılmazlar.

* Yarım saat sohbet ettiler.

* Bir hikâyeden beklen mesaj budur.

* Küçük bir kız çocuğu usulca annesine sarıldı.